Phát biểu khai mạc, bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, khẳng định chuyển đổi số đang mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp – lĩnh vực chiếm 12–14% GDP quốc gia, với mục tiêu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 65 tỷ USD vào năm 2025. Theo bà, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) chính là “chìa khóa vàng” giúp tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí và nâng cao sức cạnh tranh cho toàn ngành.
Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, công nghệ số còn giúp giải quyết những thách thức lớn của thế kỷ 21 như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, phát triển xanh và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Với hơn 22.500 hợp tác xã (HTX) nông nghiệp đang hoạt động, chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là con đường sống còn để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường toàn cầu.
Tuy nhiên, tốc độ số hóa của khu vực này vẫn còn chậm. Theo khảo sát của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, trong tổng số gần 35.000 HTX trên cả nước, chỉ 13,6% đã hoàn thành chuyển đổi số, 50% đang triển khai và 36,4% chưa bắt đầu. Nguyên nhân chủ yếu đến từ hạn chế về tài chính, hạ tầng công nghệ, nhân lực và đặc biệt là tâm lý e ngại thay đổi của người nông dân.
Một rào cản lớn khác là hiểu sai về bản chất chuyển đổi số. Nhiều nông hộ vẫn cho rằng đó là việc áp dụng công nghệ “hào nhoáng” như AI, blockchain hay IoT, trong khi thực tế, chuyển đổi số là quá trình ứng dụng công nghệ phù hợp vào toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp — từ sản xuất, quản lý, truy xuất nguồn gốc, giám sát chất lượng đến tiếp thị và tiêu thụ sản phẩm.
Các chuyên gia nhận định, AI và dữ liệu lớn (Big Data) là hai công cụ then chốt trong nông nghiệp hiện đại. AI có thể dự báo thời tiết, phân tích đất, nhận diện sâu bệnh và tự động hóa sản xuất; còn Big Data giúp dự báo nhu cầu thị trường, hỗ trợ hoạch định sản xuất theo tín hiệu tiêu dùng. Cùng với đó, Internet vạn vật (IoT) giúp các HTX giám sát quy trình vận hành theo thời gian thực, tạo nên một hệ sinh thái nông nghiệp thông minh – nơi mọi quyết định được dựa trên dữ liệu chính xác và cập nhật liên tục.
Bà Cao Xuân Thu Vân cho rằng để chuyển đổi số thực sự đi vào cuộc sống, cần vượt qua “nỗi sợ công nghệ” trong nông dân và cán bộ HTX. “Khi người nông dân hiểu rõ giá trị thực tiễn của công nghệ, họ sẽ chủ động hơn trong đầu tư, học hỏi và sáng tạo”, bà nhấn mạnh.
Liên minh Hợp tác xã Việt Nam hiện tập trung triển khai bốn nhóm giải pháp trọng tâm: nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho nông dân; hỗ trợ tiếp cận vốn đầu tư công nghệ; phát triển hệ sinh thái “HTX số” với nền tảng dùng chung; và đề xuất Chính phủ ban hành chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho khu vực kinh tế tập thể giai đoạn 2026–2030, ưu tiên cho các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, thích ứng biến đổi khí hậu.
Phát biểu tại diễn đàn, TS. Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), cho biết Bộ đang hoàn thiện Luật Chuyển đổi số, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 12/2025. Luật sẽ quy định mức chi ngân sách tối thiểu 1% tổng chi tiêu quốc gia dành cho chuyển đổi số, đồng thời xây dựng kiến trúc tổng thể dữ liệu quốc gia nhằm đảm bảo kết nối đồng bộ từ trung ương tới địa phương. Trong đó, nền tảng số dành riêng cho HTX và nông nghiệp đang được thiết kế như một bước đột phá trong quản lý, phân tích và chia sẻ thông tin.
“Thành công của chuyển đổi số nông nghiệp không nằm ở việc áp dụng công nghệ phức tạp, mà ở chỗ một HTX vùng sâu có thể bán sản phẩm ra thế giới chỉ bằng một nền tảng trực tuyến,” ông Ninh nói.
Cục Chuyển đổi số quốc gia cũng đang đề xuất tích hợp dữ liệu HTX vào cơ sở dữ liệu quốc gia, phát triển nền tảng “Hợp tác xã hội số” giúp quản lý tập trung, giảm chi phí đầu tư riêng lẻ, đồng thời mở rộng các sàn giao dịch công nghệ để các HTX dễ dàng thuê hoặc mua giải pháp phù hợp với quy mô của mình.
Bên cạnh đó, hạ tầng kết nối đang được hoàn thiện. Hiện cả nước chỉ còn hơn 200 xã chưa có sóng di động ổn định; dự kiến đến đầu tháng 11/2025, 100% xã trên toàn quốc sẽ được phủ sóng mạng di động, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình số hóa nông nghiệp. Cùng với đó, Bộ GD&ĐT và Bộ KH&CN đang phối hợp phát triển nền tảng đào tạo kỹ năng số cơ bản, giúp nông dân trở thành “công dân số” trong kỷ nguyên mới.
Theo các chuyên gia, ba trụ cột chính của chuyển đổi số nông nghiệp bao gồm hạ tầng và dữ liệu, nền tảng số dùng chung, cùng nguồn nhân lực và doanh nghiệp đồng hành. Khi được triển khai đồng bộ, đây sẽ là động lực giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá, phát triển bền vững và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo không chỉ là xu thế, mà là con đường tất yếu để xây dựng nền nông nghiệp xanh, hiện đại và có sức cạnh tranh toàn cầu. Trong hành trình đó, mỗi hợp tác xã, mỗi nông dân khi trở thành một “công dân số” – chính là những hạt nhân kiến tạo tương lai nông nghiệp Việt Nam bằng sức mạnh của khoa học và công nghệ.
